W dniu 07.01.2024 r. weszła w życie ustawa o konsumenckiej pożyczce lombardowej, która wprowadza ważne zmiany związane z działalnością lombardów.
Nowe przepisy narzucają szereg wymogów dla firm zajmujących się działalnością lombardową: forma działalności gospodarczej, kapitał zakładowy, wpis do rejestru KNF, jak również sposób prowadzenia działalności lombardowej.
W opinii prawników używanie dotychczasowych umów kupna-sprzedaży (z prawem odkupu lub przedwstępnych) jest mocno ryzykowne (Art. 5 ustawy), dlatego w programie pojawiły się zmiany, które pozwalają na zawieranie umów pożyczek lombardowych, zgodnych z nowymi przepisami. W programie dodano też wiele innych udogodnień, mających na celu usprawnienie pracy lombardów w nowych warunkach.
Stosowanie się do wymogów ustawy wymaga bezwzględnego zapoznania się z jej treścią. Link do ustawy dostępny jest powyżej lub w menu główny programu w opcji: Przepisy prawne.
Zawieranie umów lombardowych wiąże się z wieloma dodatkowymi obowiązkami. Ustawa narzuca wymogi dotyczące treści zawieranych umów (Art. 10.1), zobowiązuje do przedstawienia klientowi (jeszcze przed podpisaniem umowy) formularza informacyjnego i na wniosek klienta również projektu umowy (Art. 7). Nowością jest przepis mówiący o konieczności dołączenie do umowy zdjęć przedmiotów zabezpieczenia (Art. 10.2). Późniejsza obsługa umów też jest mocno regulowana przepisami, dlatego warto wcześniej uzbroić się w odpowiednią wiedzę, tak aby świadomie korzystać z rozwiązań, które zostały przygotowane w programie.
Jakie opłaty pozwala pobierać ustawa?
- Odsetki nie mogą przekroczyć określonej w kodeksie cywilnym wartości maksymalnej (Art. 14)
- Koszty pozaodsetkowe ograniczane są wzorem: 10% pożyczki + 10 % pożyczki w skali roku, nie więcej niż 45% pożyczki w całym okresie (Art. 13)
Przykładowo dla pożyczki 1000 zł udzielonej na 30 dni:
| Maksymalne odsetki: | 18,5% * 1000 zł * 30 dni/365 dni = 15,21 zł |
| Maksymalne koszty pozaodsetkowe: | 10% * 1000 zł + 10% * 1000 zł * 30 dni/365 dni = 108,22 zł |
| Łącznie koszty: | 15,21 zł + 108,22 zł = 123,43 zł (czyli 12,3 %) |
W przypadku wcześniejszej spłaty takiej pożyczki, koszty ulegają proporcjonalnemu obniżeniu (Art. 12), czyli np. przy spłacie pożyczki zawartej na 30 po 15 dniach całkowity koszt ulega pomniejszeniu o połowę i będzie wynosił: 61,71 zł
Nie opłaca się też przedłużać takiej pożyczki, bo przy przedłużeniu na przykładowo kolejne 30 dni będzie można doliczyć odsetki i tylko drugi składnik opłat pozaodsetkowych. Czyli w tym drugim miesiącu można będzie pobrać tylko: 15,21 zł + 8,22 zł = 23,43 zł.
Jeśli klient nie spłaci pożyczki w terminie, to do 30 dni od upływu tego terminu, klient będzie mógł dokonać jej spłaty, ale będzie można doliczyć dodatkowe 20% od zaległości wyliczonych na termin spłaty (Art. 17). Czyli dla naszej przykładowej pożyczki będzie można naliczyć dodatkowe koszty za spłatę po terminie w wysokości: 20% * 1123,43 = 224,68 zł. Ustawodawca nie precyzuje sposobu naliczania opłaty po terminie, ograniczając ją jedynie do wartości maksymalnej. W programie (w schemacie umowy) można skonfigurować czy opłaty po terminie mają być naliczane jednorazowo, czy proporcjonalnie do okresu w którym następuje spłata.
Biorąc to wszystko pod uwagę, można dojść do wniosku że skracając termin na jaki udzielamy pożyczek, zwiększamy ich rentowność. Przykładowo dla pożyczki 1000 zł udzielonej na 7 dni maksymalne koszty wynoszą 105,44 zł (a może być ich 4 w miesiącu). Dodatkowo ograniczamy ryzyko wcześniejszych spłat i jednocześnie wcześniej możemy korzystać z dodatkowych 20% za spłatę po terminie.
Ustawa definiuje że pożyczki nie mogą być zawierane na okres krótszy niż 7 dni. (Art. 9). Doliczając okres 30 dni na spłatę po terminie wychodzi że minimalny okres, w którym pożyczkobiorca może dokonać spłaty takiej pożyczki wynosi 37 dni. W programie wraz z umową można wydrukować również symulację spłat pożyczki, dzięki czemu klient będzie znał koszty pożyczki nawet dla spłat po terminie.
Przejęcie i sprzedaż przedmiotów zabezpieczenia pożyczki
Jeśli pożyczkobiorca nie dokona spłaty pożyczki w opisanych powyżej terminach, dokonujemy przejęcia towaru i jego sprzedaży celem zaspokojenia swoich wierzytelności wynikających z umowy pożyczki. Ewentualną nadwyżkę ze sprzedaży zwracamy klientowi (możemy tego dokonać przelewem, przekazem lub gotówką). Na rozliczenie z klientem mamy 7 dni od daty sprzedaży lub upłynięcia terminu możliwego zwrotu towaru przez kupującego (Art. 34)
Jeśli wartość udzielonej pożyczki (nie mylić z wartością przedmiotów w umowie pożyczki, których może być kilka) jest wyższa niż 500 zł, to sprzedaż przedmiotów umowy musi być dokonana w formie min. 5- dniowych aukcji elektronicznych (Art. 27.1). Terminy aukcji i cena wywoławcza są ściśle narzucone.
Pierwsza aukcja powinna odbyć się w terminie po 30-tym dniu a przed 60-tym dniem od umownego terminu spłaty umowy (Art. 26.1), termin ten może zostać wydłużony na warunkach określonych w ustawie (Art. 26.2). Cena wywoławcza pierwszej aukcji wynosi wartości szacowanej przedmiotu lub łącznej kwocie do spłaty, jeśli jest wyższa od wartości szacowanej (Art. 29).
Jeśli pierwsza aukcja nie zakończy się sprzedażą przedmiotu, ustawa narzuca konieczność przeprowadzenia drugiej aukcji w terminie od 14 do 30 dni od zakończenia pierwszej aukcji (Art. 31.1) i za cenę wywoławczą stanowiącą min. 90% ceny ustalonej w aukcji pierwszej (Art. 32).
Niezależnie od tego czy przedmiot zostanie sprzedany na aukcjach, czy poza nimi, ustawa narzuca konieczność rozliczenia się ze sprzedaży tego przedmiotu. Z tymi rozliczeniami związane są dwa kontrowersyjne problemy, które można skonfigurować w programie (opcja: Konfiguracja->Inne ustawienia, sekcja: Pożyczki):
- Uwzględnij opłatę po terminie przy naliczaniu nadwyżki od sprzedaży: Nie/Tak – literalnie czytając ustawę (Art. 3. 5) nadwyżka określana jest jako różnica kwoty sprzedaży a niezapłaconą przed wymaganym terminem kwotą do spłaty. Nie ma jasno powiedziane o jaki termin chodzi (w domyśle pewnie termin umowy, ale może termin umowy + 30 dni skoro klient ma w tym czasie prawo do spłaty umowy?), nie uwzględnienie tej opłaty powoduje że przechowujemy ten przedmiot przez miesiąc za darmo, a do tego prowadzi do absurdu że klient spłacając umowę po terminie może zapłacić więcej niż przy późniejszym odkupie towaru na aukcji elektronicznej.
- Nadwyżkę od sprzedaży przedmiotów naliczaj od kwoty: Netto/Brutto – w ustawie pominięto kwestię opodatkowania sprzedaży, więc teoretycznie powinniśmy wziąć chyba kwotę brutto, ale wówczas dodatkowa prowizja 20% od nadwyżki jaką ustawodawca przewidział za obsługę sprzedaży i rozliczenia z klientem nie starczy nawet na pokrycie kosztów tej obsługi (podatek VAT marża, opłata za aukcję, opłata za przelew/przekaz).
Domyślnie wybrane są opcje bezpieczne ale nieopłacalne. Przed rozpoczęciem pracy w programie należy przemyśleć i świadomie wybrać preferowaną przez siebie opcję, będąc świadom związanego z tym ryzyka.
Inne zagadnienia
Oprócz przedstawionych powyżej zagadnień ustawa zawiera szereg innych uregulowań, których znajomość jest niezbędna w kontekście prowadzenia działalności lombardowej. Są to zagadnienia prawne związane z formą prowadzonej działalności, kapitałem zakładowym, wpisem do rejestru KNF (Rozdział 5) i wiele innych. Są też przepisy dotyczące odpowiedzialności karnej za niestosowanie się do przepisów ustawy (Rozdział 6). Dlatego niezbędnym jest szczegółowe zapoznanie się z treścią ustawy, a w razie wątpliwości zasięgnięcia porad prawnych.
Umowy lombardowe zostały wprowadzone jako typ umowy przewłaszczeniowej w rejestrze umów pożyczek.
Uwaga! Klienci, którzy wcześniej wyłączyli umowy pożyczek, a chcą korzystać z umów lombardowych, muszą je wcześniej włączyć w uprawnieniach użytkowników w konfiguracji programu.
Rejestracja nowej umowy
Dodanie nowej umowy wiąże się z podaniem następujących danych:
- dane klienta, możemy wprowadzić dane nowego klienta lub go wyszukać w rejestrze klientów. Należy pamiętać, że w przypadku niespłacenia umowy i sprzedaży przedmiotów zabezpieczenia pożyczki mamy obowiązek rozliczania się z klientem i zwrotu mu nadwyżki, dlatego jeśli to możliwe należy wprowadzić numer rachunku bankowego pożyczkobiorcy, jeśli nie, będzie można dokonać zwrotu przekazem pocztowym na zapisany w umowie adres pożyczkobiorcy.
- parametry pożyczki tj. datę, kwotę i termin pożyczki oraz wybrać schemat umowy (domyślnie jest to umowa lombardowa). Parametry odsetek i opłat ustawiają się na podstawie schematu umowy. Domyślnie umowy ustawione są na 7 dni (najkrótszy możliwy termin). Dodając do tego narzucony przez ustawę 30 dniowy okres po terminie umowy w który klienta ma prawo spłaty pożyczki, minimalny okres na spłatę pożyczki wynosi 37 dni. Domyślnie ustawiona jest też maksymalna wysokość możliwych do pobrania opłat. Program będzie weryfikował wysokość pobieranych opłat, tak aby nie przekroczyły narzuconych przez ustawę wartości maksymalnych. Zarówno domyślny termin pożyczki jak i wysokość pobieranych opłat można skonfigurować w opcji: Konfiguracja->Schematy operacji. Konfigurując wysokość pobieranych opłat należy pamiętać że rentowność pożyczek wzrasta wraz ze skróceniem terminu pożyczki.
- opis przedmiotów zabezpieczenia pożyczki - ustawa nakazuje określenie przedmiotu zabezpieczenia pożyczki poprzez jego rodzaj, markę, cechy szczególne i oznaczenie indywidulane umożliwiające jego identyfikację (o ile takowe posiada). Dodatkowo do umowy dołącza się zdjęcie przedmiotu zabezpieczenia. Dane wprowadzamy w opisie towaru, zdjęcie można wprowadzić edytując dane wybranej pozycji towaru. Mimo że w umowie można wprowadzić kilka przedmiotów będących zabezpieczeniem pożyczki, należy pamiętać że wartość pożyczki powyżej 500 zł narzuca dodatkowy obowiązek ewentualnej sprzedaży przedmiotów poprzez aukcje internetowe. Dlatego w przypadku kilku przedmiotów w pożyczkach powyżej 500 zł opłaca się zawierać kilka odrębnych umów.
Po wprowadzeniu wszystkich danych umowy, jeszcze przed zawarciem umowy, dostępna jest możliwość wydruku wymaganego przez ustawę formularza informacyjnego, oraz (na żądanie klienta) projektu umowy. Dodatkowo ustawa wymaga, aby do umowy dołączyć załącznik ze zdjęciem przedmiotu zabezpieczenia. Niewymaganym dokumentem, ale bardzo przydatnym wydaje się być "Symulacja spłat pożyczki", która prezentuje łączną wartość do spłaty pożyczki w poszczególnych dniach od chwili zawarcia umowy do 30 dni po terminie umowy.
Uwaga! Na umowie należy powinien znaleźć się numer rejestrowy wpisu do KNF, jeśli go otrzymasz wpisz go w opcji: Konfiguracja -> Dane firmy.
Spłata umowy
Opcja 'Spłać pożyczkę' daje możliwość dokonania spłaty pożyczki. Wraz z zarejestrowaniem całkowitej spłaty pożyczki następuje zwrot przedmiotów zabezpieczenia. Program umożliwia również spłatę częściową z możliwością przedłużenie lub bez przedłużenia terminu spłaty. Łączna wartość zadłużenia przeliczana jest na podstawie daty spłaty. Jeśli spłata następuje zgodnie z terminem umowy opłaty powinny być zgodne z wysokością na umowie, w przypadku wcześniejszej spłaty zostaną automatycznie pomniejszone, po terminie zostanie doliczona opłata za spłatę po terminie.
Wcześniejsza spłata
Klient ma prawo do wcześniejszej spłaty umowy. Niestety przepisy mówią, że w takim przypadku, opłaty powinny zostać przeliczone proporcjonalnie do skróconego terminu spłaty. Program automatycznie przeliczy wysokość opłat tak, aby były naliczane zgodnie z ustawą. Niestety takie spłaty nie są korzystne dla lombardu, bo pomniejszany w tym przypadku jest również stały składnik opłat. Proponowane (ustawione domyślnie w konfiguracji) zawieranie umów na 7-dni minimalizuje ryzyko wcześniejszych spłat, natomiast spłata pożyczki do 30 dni po terminie, nie wiąże się z koniecznością przeliczania opłat.
Przedłużanie umów
Ustawa przewiduje możliwość przedłużenia umowy lombardowej. W programie realizuje to opcja 'Przedłuż termin'. Niestety maksymalne opłaty, jakie można pobrać zgodnie z ustawą za okres przedłużający umowę są nieopłacalne. Dlatego lombardy często stosują w zamian metodę spłacania bieżącej umowy i zawierania kolejnej umowy. Nie jest to bezpośrednio zakazane przez przepisy ustawy, niemniej trzeba pamiętać że może to podlegać pod działanie na niekorzyść konsumenta. W programie dostępna jest opcja 'Duplikuj umowę', która tworzy nową umowę przepisując dane z już istniejącej co znaczenie przyspieszy proces zawierania takiej umowy.
Przejęcie towaru
Jeśli upłynął okres 30 dni od umownego terminu spłaty, lombard ma prawo do przejęcia towaru, jego sprzedaży celem zaspokojenia swoich wierzytelności. Do tego służy opcja 'Przejmij towar'. Pozwala ona na przejęcie przedmiotów zabezpieczenia pożyczki za niespłaconą na termin umowy łączną kwotę do spłaty. Z opcją tą związana jest pewna nieścisłość. Nadwyżka określana jest jako różnica kwoty sprzedaży a niezapłaconą przed wymaganym terminem kwotą do spłaty. Nie ma jasno powiedziane o jaki termin chodzi (w domyśle pewnie termin umowy, ale może termin umowy + 30 dni skoro klient ma w tym czasie prawo do spłaty umowy?). Ma to znaczy wpływ na dochody lombardu wynikające ze sprzedaży przejętych przedmiotów. Domyślnie program nie uwzględnia tych opłat, ale można to zmienić w opcji: 'Konfiguracja->Inne ustawienia', sekcja 'Pożyczki', ustawienie: 'Uwzględnij opłatę po terminie przy naliczaniu nadwyżki od sprzedaży'
Sprzedaż przedmiotów
Sprzedaż przedmiotów zabezpieczenia pożyczki dostępna jest dopiero po ich wcześniejszym przejęciu. Sprzedaż przedmiotów dostępna jest w opcji magazynu towarów. Przedmioty z umów pożyczek na kwotę wyższą niż 500 zł muszą być sprzedane w trybie aukcji elektronicznej. Informacje o przeprowadzanych aukcjach można uzupełnić w szczegółowych danych towaru w zakładce 'Dane aukcji'. W przypadku przedmiotów dla których aukcja jest wymagana, program podpowiada i pozwala na automatyczne ustawienie domyślnych parametrów aukcji (terminu oraz ceny wywoławczej) a także umożliwia wydruk ogłoszenia o aukcji. Podczas sprzedaży przedmiotów, program weryfikuje wymagalność aukcji oraz wprowadzone informacje o aukcjach i w razie potrzeby wyświetla ostrzeżenie o braku aukcji lub innych nieprawidłowościach. W magazynie na liście towarów, pozycje dla których wymagana jest aukcja, a nie zostały wprowadzone jej parametry wyróżnione są czerwonym kolorem, możliwe jest też odfiltrowanie tych pozycji poprzez ustawienie odpowiedniej wartości w filtrze statusu.
Rozliczenie sprzedaży
Po dokonaniu sprzedaży przedmiotów zabezpieczenia lombardowego. Należy dokonać rozliczenia tej sprzedaży, korzystając z opcji 'Rozlicz sprzedaż' w obsłudze umowy pożyczki. Rozliczenie sprzedaży składa się z dwóch elementów: spłaty pożyczki oraz zwrotu nadwyżki. W pierwszej kolejności kwota uzyskana ze sprzedaży przeznaczana jest na zaspokojenie wierzytelności wynikających z umowy pożyczki. Jeśli kwota ze sprzedaży jest wyższa od kwoty niespłaconej pożyczki wraz z odsetkami i opłatami, to kwotę nadwyżki pomniejszamy o prowizję od nadwyżki i zwracamy klientowi. Przy rozliczaniu nadwyżki możemy określić formę płatności. Należy pamiętać że rozliczenie nadwyżki jest obowiązkiem lombardu, dlatego należy zachować dokumenty potwierdzające dokonanie zwrotu. Z rozliczeniem sprzedaży związane są dwie istotne rzeczy, które można skonfigurować w programie w opcji 'Konfiguracja->Inne ustawienia'. Są to:
- Uwzględnij opłatę po terminie przy naliczaniu nadwyżki od sprzedaży: Nie/Tak - ustawienia opcji na tak, powoduje że kwota ze sprzedaży zaspokaja również opłaty za spłatę pożyczki po terminie. Ustawienie na 'Nie' jest bezpieczne, ale niestety niekorzystne dla lombardu.
- Nadwyżkę od sprzedaży przedmiotów naliczaj od kwoty: Netto/Brutto - ustawienie 'Brutto' jest bezpieczne, ale niekorzystne dla lombardu.
Ustawa w tym zakresie nie jest precyzyjna więc te opcje pojawiły się w konfiguracji programu.